113 yıllık kömür yükleme iskelesi tarihe ışık tutuyor

190 yıl önce kömürün bulunması ile birlikte endüstri kenti unvanını alan Zonguldak'ta, yerin metrelerce altından çıkan kömürün seri bir ÅŸekilde gemilere yüklenilmesi için 113 yıl önce kurulan yükleme iskelesi adeta kentin tarihine ışık tutuyor. Kentin önemli simgelerinden birisi olan iskelenin tarihine uygun ÅŸekilde projelendirilerek turizme katkı saÄŸlaması bekleniyor. 
Uzun Mehmet'in 1829 yılında Zonguldak'ta taÅŸkömürünü bulmasıyla birlikte baÅŸlayan kömür üretimi günümüze kadar devam etti. 5 bini aÅŸkın maden ÅŸehidinin verildiÄŸi kent, 190 yıldır endüstri kenti unvanını elinde bulunduruyor. Ä°ngiliz ve Fransız ÅŸirketlerinin de yerin metrelerce altında 'Karaelmas' olarak bilinen taÅŸkömürünü çıkartmasıyla birlikte kent limanında yıllardır kömür hareketliliÄŸi yaÅŸandı. 
Maden ocaklarından çıkartılan kömür, kent merkezine kurulan demiryolu ile limana ulaÅŸtırıldı. Buradan da gemilere yüklendi. Ä°lk etapta kısıtlı miktarda kömür yüklemesi yapılabilirken, kömür ihtiyacının artmasıyla birlikte seri yüklemenin yapılabildiÄŸi yükleme iskelenin inÅŸası tamamlandı. 
Limana kurulan iskele uzun yıllar limana gelen kömürlerin seri bir ÅŸekilde gemilere yüklenmesi iÅŸlevini yerine getirdi. Sonraki süreçlerde teknolojinin geliÅŸmesi ile birlikte iskele kullanım dışı bırakıldı. 

Koruma altına alındı 
Ä°skele, TTK tarafından yapılan baÅŸvurunun ardından taşınmaz kültür varlıkları listesine alınarak koruma altına alındı. Yapı, 2009 yılında taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edildi. Ä°skele, Liman Caddesi'ni gezen ziyaretçilerin ilgisini görüyor. Ä°stanbul'da bulunan Kız Kulesi'ne benzetilen yapının tarihine uygun olarak projelendirilerek daha çok turizme katkı saÄŸlaması bekleniyor. 
113 yıllık yapının tarihçesini Ä°HA'ya anlatan tarihçi ve maden mühendisi Ekrem Murat Zaman, şöyle dedi: 
"Kömürün üretilmesi kadar depolanması, taşınması yani ulaÅŸtırılması ve yüklenmesi de önemli. Bu bir yükleme sistemi. Hep tarihi özelliklerini koruyabilen kentlere büyük kentler, tarihi kentler denir. Burada bir tarih var. 1851 yılında Ä°ngilizler tarafından ilk yatırımlar yapılıyor ama Fransızlar 1896'dan sonra geliÅŸ nedenleri bu gördüğünüz limanı ÅŸu mendirek kısmını yapmak. Yani kömürün naklinden söz ettik ya taşımayı saÄŸlamak. Ocaklardan üretilen kömürü harmanlarda stoklayıp, o kömürü yükleme istasyonlarından yükleyerek ki o zaman sadece deniz yolu ile yüklemek söz konusu. 1906 yılında gördüğünüz seri yükleme sistemini yaptılar. Ki onunla bile açıkta yüklenme, koylarda yüklenme, hepsinin denizden yüklenme kapasitesi 800 tondu. Günlük yükleme kapasitesi 800 tondu. Türkiye'nin bugün geldiÄŸi noktaya gelmesini saÄŸlayan Türkiye'nin ekonomik enerjisidir benim gözümde Zonguldak. O nedenle bu yapılar önem kazanıyor. Yani Zonguldak'ta liman var, o beÅŸ ayaklı köprüsü olan Fevkani köprüsü, bu tesisler o nedenle önem kazanıyor. Bu nedenle bunlar koruması gereken yapılar. Bu iskele koruma altında. Koruma yasası var. 2009 yılında 1190 sayılı koruma yasası ile korunmuÅŸ. Tek başına koruma kararları da yetmiyor. Korumak tek başına anlam ifade etmiyor. Zaman içerisinde koruma kararlarına raÄŸmen de yapılar yıkılıyor. Ama kafalarda kent korunması esasında doÄŸru kavram. Bu korunması gereken yapıların başında benim görüşüme göre bu liman gelir. BeÅŸ ayaklı kesintisiz ÅŸehir trafiÄŸini saÄŸlayan, demir yolu naklini saÄŸlayan Zonguldak'ın göbeÄŸinde, Zonguldak'ın planını oluÅŸturan köprü gelir. Bu gördüğünüz yapı gelir. Bu yapının ve liman gibi tesislerin korunması Zonguldak'ın geleceÄŸini aydınlık hale getirecektir. Bunların yıkılması Zonguldak'ın özelliklerini, endüstri kenti olma niteliklerini ortadan kaldıracaktır. Burada yapılmış bir kaç proje var. Tabi ki bu yükleme sistemi aslına uygun olmasa bile bir yükleme olarak en azından tanımlama yapılabilmesi, tanıtılması gerekiyor." 

Yük gemilerinin ardından Denizgülü'ne ev sahipliÄŸi yaptı 
Uzun yıllar yük gemilerine kömür yüklenen iskele, Ä°stanbul ÅŸehir hatları iÅŸletmesinin hurdaya çıkardığı Büyükada vapuruna ev sahipliÄŸi yaptı. Yüzer lokantaya dönüştürülen vapura Denizgülü ismi verildi. Bir süre sonra çayevine dönüştürülen vapur, yaşı ilerlediÄŸi için söküldü. Bir dönem aslına uygun olarak restorasyon çalışması yapılan ÅŸarjöman (yükleme iskelesi) kentin simgesi olarak ayakta durma baÅŸarısını sürdürüyor.